Yapay zekanın doğuşu II. Dünya Savaşı sırasında üretilen elektromekanik cihazlar sayesinde bilgisayar bilimi ve yapay zekâ kavramları doğmuştur. Makineler düşünebilir mi? sorusunu ortaya atarak makine zekâsı tartışmalarını başlatan Alan Turing bugünlerde de halen tartışma konusu olan yapay zekâ kavramının doğumuna neden olmuştur. İsim babası ise John McCarthy’dir. 1956’da Dartmouth College’da bir konferans düzenlenmiş ve ilk kez “yapay zekâ” kavramını orada kullanmıştır. 1997 yılında IBM tarafından geliştirilen Depp Blue adındaki yapay zekanın, ünlü satranç ustası Garry Kasparov’u yenmesi ile yapay zekalar hayatımıza girmeye başlamışlardır. Yapay zekâ nedir? Yapay zekâ; düşünme, öğrenme, akıl yürütme, planlama gibi insana özgü davranışları yapması beklenilen bir işletim sistemidir. Her ne kadar yapay zekanın çıkış noktası insan olsa da aralarında önemli ölçüde farklılıklar mevcuttur. Bunlardan biri yapay zekanın insan zekasının gözden kaçırması sonucu açığa çıkan hata payına sahip olmamasıdır. Aynı zamanda yapay zekâ, insan zekasının aksine olaylara objektif yaklaşır. Yapay zekanın sağlık alanına girişi 1960-1970’lerde yapılmaya başlanan araştırmalar sonucu sağlık alanına girmeye başlayan yapay zekâ hayatımızın her alanında olduğu gibi sağlık alanında da birçok yönden kolaylık sağlamaktadır. MYCIN olarak bilinen sistem, yapay zekanın sağlık alanında en erken kullanımlarından biridir. Bu sistemin, bakteriyemi ve menenjit gibi ciddi enfeksiyonlara neden olan bakterileri tanıma, uygun antibiyoterapi önerme gibi işlevleri bulunmaktaydı. Genomik sıralama veri tabanı yapılmasında, robot destekli cerrahi ve en önemlilerden birisi olan elektronik sağlık kaydı gibi birçok alanda yapay zekâ kullanılmaktadır. Yapay zekanın sağladığı birçok kolaylık özellikle 7/24 tıbbı hizmetin sunulduğu acil servis için oldukça önemlidir. Yapay zekâ acil serviste birçok alanda kullanılabilir. Triyaj ve ön tanının hızlı gerçekleşmesi, yapılan görüntülemelerin hızlı bir şekilde yorumlanması, alınan tetkiklere göre hastanın kliniğinin gidişatı hakkında erken bilgi sahibi olma bunlardan sadece birkaçıdır. Hastanın tıbbi kayıtlarına ulaşmada, kayıt işlemlerinde, triyajda yapay zekâ yapılan işlem süresini kısaltır. Yine hastaya çeşitli sorular sorarak hastanın acil müdahale gerektiren bir durumu olup olmadığını tespit eden hastane öncesi acil sağlık hizmetleri sunan yapay zekâ çalışmaları mevcuttur. Ayrıca hastaların tıbbi kayıtlarının daha sistematik depolanmasına da katkı sağlarlar. Giyilebilir cihazlar yardımıyla nöbetler ve düşmeler önceden tahmin edilip olay alarmı verilmesinde, otomatik yazma sistemi kullanılarak hasta ile doktor arasında geçen konuşmaları kayıt altına alınıp belgelenmesi, ileride oluşabilecek komplikasyonların tahmin etmek için hayatı vital takibi yapılması gibi daha birçok alanda acil serviste yapay zekadan faydalanılır. Özellik üstünde durulan çalışmalardan biri de acil radyolojidir. Acil serviste tanıyı koymada görüntülemeler oldukça önemlidir. Özellikle travma, kanama, enfarktüs, pnömotoraks, hemotoraks gibi acil durumlarda tanının hızlı ve doğru konulması için çeşitli algoritmalar geliştirilmiştir. Bu algoritmalardan %99’a varan doğru tanılar elde edilmiş olup özellikle yoğun acil servislerde radyologların geri dönüş sürelerindeki gecikmelerden kaynaklı zaman kaybını engelleyebilir. Aynı zamanda çekilen x-ray görüntülerinde fraktür saptama oranı neredeyse ortopedi uzmanıyla aynı miktarlardadır. Klinik izlemde, mortalite ve morbidite takibinde de oldukça başarılı yanıtlar alınmıştır. Bunların dışında aktif olarak üzerinde çalışılan birçok yapay zekâ uygulaması mevcuttur. Yapay zekâ ile kanser hücrelerindeki yapıların tespit edilmesini sağlayarak laboratuvar süreçlerini hızlanması, 1 saat içerisinde yaklaşık 13 organda hızlı kanser taraması yapan çalışmalar ve kişiselleştirilmiş ve
hassas beslenme, uyku, aktivite ve solunum rehberliği ile birlikte doktorlara ilaç yönetimi rehberliği yapan çalışmalar mevcuttur.
Neden yapay zekayı daha sık kullanmıyoruz? Yapay zekâ kullanımı giderek yaygınlaşıp günlük hayatın ayrılmaz bir parçası haline gelirken tüm bunlara rağmen acil servis kullanımı ile ilgili başta etik açıdan olmak üzere çeşitli sorunlar vardır. Bunda yatan en temel sebeplerden biri yeterli çalışma olmaması ve medikolegal açıdan yetersiz olunmasıdır. Sonuç Günümüzde giderek kullanımı artan, hayatlarımızda oldukça önemli bir yer kaplamaya başlayan yapay zekâ birçok meslek grubunun yerini almaktadır. Hekimin yerine geçip geçemeyeceği ise halen devam eden bir tartışma konusudur. Fakat tüm bunların yanında yapay zekâ başta acil olmak üzere sağlık alanında verilen hizmeti arttırmakta, iş yükünü ve yapılan hataları azaltmaktadır. Tüm bunlara rağmen yapay zekânındı bir işlemci olduğu ve hata yapabileceği unutulmamalıdır. Bu nedenle acil serviste giderek yaygınlaşan yapay zekâ için medikolegal düzenlemeler yapılması oldukça önemlidir.
Dr. Sema KAYA Ankara Şehir Hastanesi Acil Tıp Kliniği