Uyuz, dünya çapında yaygın bir cilt hastalığıdır ve her etnik kökenden ve sosyal sınıftan bireyleri etkileyebilir. Scabies, yıllardır var olan bir sorun olmasına rağmen son zamanlarda acil servisler ve dermatoloji polikliniklerinde daha fazla görülmeye başladı. İşte bu nedenle, Scabies konusunda farkındalığı artırmak ve Scabies’i hatırlatmak amacıyla bu yazıyı yazma gereği duyduk. Bu makalede, Scabies’in belirtileri, tedavisi ve Scabies enfeksiyonunun önlenmesi ile ilgili önemli bilgileri bulacaksınız.

SCABİES NEDİR VE NASIL HASTALIK OLUŞTURUR

Sarcoptes Scabiei, 8 bacaklı, beyaz-kahverengi renkte bir artropottur. Scabies halk arasında uyuz Sarcoptes Scabiei‘nin neden olduğu bir cilt enfeksiyonudur. Bu parazit cilt altında tüneller oluşturarak ve cilt yüzeyinde yumurtlayarak şiddetli kaşıntı, kızarıklık ve döküntülere yol açar.

Öte yandan, Kabuklu uyuz (Norveç uyuzu) ise yaşlı bireyleri, zayıf bağışıklık sistemine sahip kişileri ve kaşınmayı engelleyen rahatsızlıkları olanları etkileyebilen ciddi bir uyuz türüdür. Bu türde ciltte kesecikler ve kalın kabuklarla karakterize edilen enfeksiyon belirgin kaşıntıya yol açmaz. Kabuklu uyuzlu kişiler, belirti göstermese bile yaygın bir şekilde (2 milyon kadar) akar taşıdıklarından son derece bulaşıcıdır.

SCABIES NASIL BULAŞIR

Uyuz akarı genellikle uyuz hastası olan bir kişiyle ciltten cilde doğrudan ve uzun süreli temas yoluyla yayılır. Bu enfeksiyon, özellikle yoğun temasın yaygın olduğu yerlerde hızla yayılabilir. Uyuz; huzurevleri, uzun süreli bakım tesisleri ve hapishaneler gibi toplu yaşam alanlarında sıklıkla salgınlar şeklinde karşımıza çıkar. Uyuz akarıyla ilk kez enfekte olan bir kişi, genellikle enfekte olduktan sonra 2 ila 6 hafta boyunca semptomlarını göstermez. Ancak bu dönemde, semptomları olmasa bile enfekte kişi uyuz bulaştırabilir.

Daha önce uyuz ile enfekte olan kişilerde ise belirtiler maruziyetten çok daha kısa sürede (1-4 gün) ortaya çıkar.

SCABIES BELİRTİLERİ VE SEMPTOMLARI NELERDİR?

En yaygın semptomları olan kaşıntı ve deri döküntüsü, parazitin dışkı ve proteinine karşı olan bir tür alerjik reaksiyondur. Kaşıntı en temel bulgu olup şiddeti geceleri artmaktadır. El ve parmaklar, el bilekleri, koltuk altı, meme halkası ve genital bölge en sık tutulum alanları arasındadır. Cilt belirtileri, genellikle küçük, çoğu kez kabuklu ve kızarık papüllerdir. Parazitin ilerlediği tüneller bazen gözlemlenebilir durumdadır. Bu tünellerin uç kısmında parazitin bulunduğu bölgeye “delta izi” veya “jet izi” bulgusu denir ve bu bölge genellikle beyazdır.

SCABİES TANISI NASIL KOYULUR?
Uyuz tanısı için parazit ve yumurtaların mikroskobik incelemesi kullanılır, ancak akar sayısı çok az ise bu inceleme zor olabilir. Bu nedenle, uygun bir hikâye ve fiziksel muayene ile tanı konulabilir.

SCABİES TEDAVİSİ NEDİR VE ALINACAK ÖNLEMLER NEDİR?

Uyuz tedavisi, hastanın parazitlerden arındırılmasını, parazit ile ilişkilendirilen semptomların ve olası komplikasyonların tedavi edilmesini, diğer tedaviye ihtiyaç duyan kişilerin belirlenmesini, bulaşmayı ve tekrar enfeksiyonu önlemeyi içerir.

Enfekte olan kişiye ek olarak, ev halkı üyeleri, cinsel temasta bulunanlar ve özellikle de enfekte olan kişiyle uzun süre doğrudan tensel temasta bulunanlar için de tedavi önerilmektedir. Yeniden enfeksiyon oluşmasını önlemek için tüm kişiler aynı anda tedavi edilmelidir.

Enfekte olan bireyler ve tedavi önerilen kişiler, tedavi öncesi üç gün boyunca kullandıkları yatak takımlarını, giysileri ve havluları sıcak suyla yıkamalı ve ardından sıcak bir kurutucuda kurutmalı veya en az 72 saat boyunca plastik bir torbada hava almayacak şekilde dekontamine etmelidir. Uyuz akarları genellikle insan derisinden uzakta 2 ila 3 günden fazla hayatta kalamazlar.

Uyuz losyonu veya kremi, boyundan, ayak ve ayak parmaklarına kadar vücudun her bölgesine uygulanmalıdır. Ayrıca, bebekleri ve küçük çocukları tedavi ederken, uyuz losyonu veya kremi baş ve boyun bölgesine de uygulanmalıdır. Çünkü bebek ve küçük çocuklarda uyuz, yüz, saç derisi ve boyun gibi bölgeleri etkileyebilir. Bebeklerde sadece permetrin veya kükürt merhem kullanılmalıdır. Losyon veya krem temiz bir cilde sürülmeli, önerilen süre boyunca ciltte bırakılmalıdır ve ardından yıkanmalıdır. Tedaviden sonra temiz giysiler giyilmelidir.

Uyuz belirtileri, akarlar ve dışkılarına karşı aşırı duyarlılık reaksiyonundan kaynaklandığı için, tedaviden sonra tüm akarlar ve yumurtalar öldürülse bile kaşıntı birkaç hafta daha devam edebilir. Eğer tedaviden sonra 2 ila 4 hafta boyunca kaşıntı sürerse veya yeni yuvalar veya sivilce benzeri döküntüler hala ortaya çıkmaya devam ederse, tekrar tedavi gerekebilir.

Cilt enfeksiyonları, doktorun önerdiği uygun antibiyotikle tedavi edilmelidir.

İlaç Tedavisi:
İnsan uyuzunu tedavi etmek için kullanılan uyuz ilaçları sadece doktor reçetesi ile temin edilebilir. Uyuz tedavisi için onay almış reçetesiz ürünler bulunmamakta ve test edilmemiştir.

Permethrin krem ​​%5: FDA tarafından en az 2 aylık kişilerde uyuz tedavisi için onaylanmıştır. Permetrin uyuz akarlarını ve yumurtalarını öldürür. Permetrin uyuz tedavisinde tercih edilen ilaçtır. Tüm akarları ortadan kaldırmak için her biri yaklaşık bir hafta arayla iki (veya daha fazla) uygulama gerekli olabilir. 2 aylık veya daha büyük çocuklar permetrin ile tedavi edilebilir.
Kükürt (%5-%10) merhem: aylıktan küçük bebekler de dahil olmak üzere çocuklarda topikal kullanım için güvenlidir.
Krotamiton losyon %10 ve Krotamiton krem ​​%10: Yetişkinlerde FDA onaylı ancak çocuklarda FDA onayı yoktur. krotamiton ile sıklıkla tedavi başarısızlığı rapor edilmiştir.
Lindane losyonu %1: Lindane, FDA tarafından onaylanmasına rağmen, uyuz tedavisi için birincil seçenek olarak önerilmez. Lindane’ın yanlış kullanımı, aşırı kullanımı veya yanlışlıkla yutulması beyin ve sinir sistemi için toksik olabilir. Bu nedenle, lindane sadece diğer ilaçları tolere edemeyen veya bu ilaçlarla tedavide başarısız olan hastalar için düşünülmelidir. Lindane, prematüre bebekler, nöbet bozukluğu olan kişiler, hamile veya emziren kadınlar, cildi tahriş olmuş veya yaralı kişiler, bebekler, çocuklar, yaşlılar ve yaşlılar için kullanılmamalıdır.
Ivermectin: Ivermectin, solucan enfeksiyonlarını tedavi etmek için onaylanmış bir ağızdan alınan antiparaziter ilaçtır. Araştırmalar, uyuz tedavisinde oral ivermektin kullanımının güvenli ve etkili olabileceğini göstermektedir, ancak FDA tarafından bu amaçla onaylanmamıştır. Topikal ilaçları tolere edemeyen veya bu tedavide başarısız olan hastalar için oral ivermektin bir seçenek olabilir. Klasik uyuz için kullanılacaksa, yaklaşık bir hafta arayla iki doz oral ivermektin (200 µg/kg/doz) yemekle birlikte alınmalıdır. Ancak ivermektinin 15 kg’dan daha hafif çocuklar ve hamile kadınlar için güvenliği henüz belirlenmemiştir.

Referanslar:

DC W. Scabies. CDC – Resources for Health Professionals. https://www.cdc.gov/parasites/scabies/health_professionals/meds.html, erişim tarihi: 17 Ekim 2023
Currie B, Davis J. Crusted (Norwegian) Scabies Grading Scale and Treatment Planpdf icon. Department of Health and Families. Northern Territory Government. 2012.
Pasay C, Mounsey K, Stevenson G, et al. Acaricidal activity of eugenol based compounds against scabies mites. PLoS One 2010; 5: e12079.
Sharma R, Singal A. Topical permethrin and oral ivermectin in the management of scabies: A prospective, randomized, double blind, controlled study. Indian J Dermatol Venereol Leprol 2011; 77:581–586.